Mutki, doğusunda Bitlis İli, güneyinde Baykan, batısında Sason ve Muş İli ile, kuzeyinde Güroymak İlçesi ile çevrili 1.06 m2 üzerine kurulmuş Bitlis İline bağlı 20 km uzaklıkta bir ilçedir. Mutki İlçesi tarih çağları boyunca Asurların, Perslerin, İskender Roma ve Bizans İmparatorluklarının hakimiyetinde bulunmuş, Halife Hz. Ömer zamanında Müslüman Araplar tarafından fethedilmiştir. Bundan sonra birkaç defa Müslümanlar ile Bizanslar arasında el değiştiren bu topraklar 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Anadoluya başlayan büyük Türk gücünün ilk durak yerinden biri ve Akkoyunlu gibi çeşitli Türk beyliklerinin idaresi altında kalan bölge 1514 Çaldıran zaferinden sonra Osmanlı Devletinin topraklarına katılmış, Birinci Savaşı sırasında Ermeni ve Ruslar tarafından işgal edilen bölge, 6 Nisan 1916 yılında işgalden kurtarılmıştır.

Mutki İlçesi Bitlis İlinin 1935 yılında çıkan bir kanunla İl olması ve 4 ocak 1936 yılında teşkilatlanması ile birlikte 1938 yılında Miritağ köyünde yapımına başlanan Hükümet Konağının tamamlanması ile 1941 yılından bugüne kadar “Mutki” İlçe adı ile anılmakatdır.


MUTKİ TARİHÇESİ

ilçemiz hakkında pek mahdut bilgilere rastlamamaktayız. Bununla beraber Mutki'nin Bitlis ve çevresindeki ilçelerde kendini Mevcut imkanlar nispetinde kaynaklardan yaptığımız araştırmalardan gösteren Urartu, Asur,İran,İslam ve Selçukluların istila ve hakimiyetleriyle ilgisinin bulunduğu muhakkaktır. İlçe Halife Hazreti Ömer zamanında Müslüman Araplar tarafından fethedilmiştir. Bundan sonra birkaç defa Müslümanlar ile Bizanslar arasında el değiştiren bu topraklar 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu'ya başlayan büyük Türk göçünün ilk durak yerinden biri ve çeşitli Türk oymak boy ve aşiretlerinde ilk yurdu olmuştur. İlhanlılar,Karakoyunlu ve Akkoyunlu gibi Türk beyliklerin idaresi altında kalan bölge 1514 Çaldıran zaferinden sonra Osmanlı devletinin topraklarına katılmıştır. 30 km. mesafede ve Kerho köyü yakınında, içlerinde 500 kişi alabilecek büyüklükte müteadit mağaraların ve diğer bazı eserlerin bulunuşu ilçe tarihinin eskiliği hakkında bilgi vermektedir. 1665 yılında Bitlis'ten geçen Evliya Çelebi, Mutki'nin bir aşiret olduğunu ve başındaki beyinin Bitlis Hanı, Abdal Han'a bağlı bulunduğunu belirtmiştir. Han'ın idaresinde bulunan 70 aşiretten en seçkini Mutki aşireti olup, başında Ali Bey isminde bir bey bulunmaktadır. Ali Bey'in devamlı olarak 700 tüfenkli askeri mevcut olup,gerektiğinde Han'a 70.000 asker verebilecek güçte olduğunu öğreniyoruz. Mutki'nin bundan sonra bizce bilinen tarihi Abdulmecit devrine rastlanmaktadır. Bu devirde merkezi Rabat köyü olacak şekilde bir bucak halinde yönetilmiştir. Mutki'nin o zamanlarda yeri sabit değildi Nitekim Rabat köyünden Kiro köyüne nakledilen ilçe, bir müddet sonra merkez meydan bucağına bağlı Açıkalan köyüne nakledilerek ilçe haline getirilmiştir. Bundan 4,5 yıl sonra aynı bucağın Salman köyüne nakledilen Mutki'nin aynı yere bağlı Peru mezrasında, askeri bir kışlada inşa edilmiştir. Bundan sonra Abdulmecit zamanında Akıncı(Ğür) merkez olarak yer değiştirmiş, son olarak 1941 yılında Bitlis İline bağlı bir ilçe olarak Miritağ köyünde kurulmuştur. İlçe ismini Farsça'da Motkan kelimesinden almakta olup bakir toprak, kullanılmayan arazi anlamına gelmektedir. İlçe 1068 m2 üzerine kurulmuş doğusunda Bitlis, batısında Sason ve Muş'un bir kısım toprakları, kuzeyinde Muş ve güneyinde Baykan ilçesi bulunmakla birlikte ayrıca Diyarbakır ,Muş ve Bitlis üçgeni içerisinde çok önemli bir coğrafi konuma sahiptir. İlçemiz Kurtuluş savaşında Bitlis kadar zarar görmediyse de endişeli anlar geçirdiğine şüphe yoktur. Birinci Cihan Savaşı'nın ikinci yılının temmuz ayında Ruslar, Bitlis'in yakınlarına geldiklerinde Bitlis halkı Mutki istikametine giderek kurtulmuşlardır.[1]